تسمه تایم (Timing Belt) نوعی تسمه است که به منظور همگام‌سازی حرکت اجزای داخل موتور احتراق داخلی (بنزین یا دیزل) به کار می‌رود. تسمه تایم به طور خاص در موتورهای خودروها استفاده می‌شود و وظیفه اصلی آن تنظیم ترتیب و زمان باز و بسته شدن سوپاپ‌ها و چرخش میل لنگ (کرنک شافت یا دریچه گردان) در موتور می باشد.
تسمه تایم یکی از قسمت‌های حیاتی و بسیار مهم در موتور ماشین‌ها به شمار می رود و اهمیت بسیاری در عملکرد و عمر موتور دارد. کاربردهای اصلی تسمه تایم عبارتند از:
1) همگام‌سازی سوپاپ‌ها: تسمه تایم واحدی مهم برای همگام‌سازی عملکرد سوپاپ‌های موتور است. سوپاپ‌ها در زمان مناسب باز و بسته می‌شوند تا گازهای سوخت و هوا به مخلوط مناسبی برای احتراق ترکیب شوند.
2) چرخش میل لنگ: تسمه تایم همچنین وظیفه چرخش میل لنگ (کرنک‌شفت یا دریچه گردان موتور) را انجام می‌دهد. کرنک‌شافت وظیفه تولید نیروی مورد نیاز برای حرکت خودرو را بر عهده دارد.
3) کارایی موتور: تسمه تایم به موتور کمک می‌کند تا با کارایی بالاتر و بهره‌وری بهتر عمل کند. از آنجایی که سوپاپ‌ها و میل لنگ در زمان مناسبی و همزمان عمل می‌کنند، موتور به بهره وری بالاتری دست می‌یابد.
4) جلوگیری از تصادف و برخورد سوپاپ‌ها: اگر تسمه تایم به درستی عمل نکند یا به طور نامناسب تعویض شود، ممکن است سوپاپ‌ها به کمربند هسته (پیستون) برخورد کنند که باعث خسارت به موتور می‌شود. یکی از وظایف تسمه تایم، کمک به جلوگیری از برخورد سوپاپ‌ها با پیستون است.
5) حفاظت از موتور: تسمه تایم به موتور کمک می‌کند تا به درستی و بدون عیب عمل کند. اگر تسمه تایم خراب شود یا پاره شود، ممکن است به موتور آسیب وارد شده و تعمیراتی پر هزینه در انتظار شما باشد. تعویض منظم تسمه تایم، سلامت موتور را حفظ می‌کند.
6) کاهش صدا و لرزش: تسمه تایم به کاهش صدا و لرزش در موتور کمک می‌کند. اگر تسمه تایم خراب شود و یا در زمان دیر و یا نامناسب تعویض شود، ممکن است لرزش‌های اضافی و صداهای نامناسب در موتور ایجاد شود.
تعویض منظم تسمه تایم در موتورها بسیار مهم است، زیرا اگر تسمه تایم خراب شود یا کمربند‌ها آسیب ببینند، ممکن است به موتور آسیب های جدی وارد شود. به همین دلیل، تعویض و نگهداری منظم تسمه تایم بسیار اهمیت دارد.
زمان تعویض تسمه تایم برای هر ماشین ممکن است متفاوت باشد و بسته به توصیه‌های سازنده خودرو و نوع موتور، مقدار کیلومترهایی که ماشین طی می‌کند و همچنین سن خودرو متغیر است. اما به طور کلی، بیشتر تولید کنندگان خودرو توصیه می‌کنند تسمه تایم را در مقاطع زمانی خاص یا مقاطع کیلومتری مشخص تعویض کنید.
برای مشخص کردن زمان مناسب تعویض تسمه تایم برای خودرو خود، بهتر است به دفترچه راهنمای خودرو، وب‌سایت تولید کننده خودرو، نمایندگی های مجاز و یا تعمیرکاران حرفه ای و معتبر خودرو مراجعه کنید. در دفترچه راهنما معمولاً تعداد کیلومترهایی که باید طی شود تا تسمه تایم تعویض شود و همچنین مقدار زمانی (مثلاً هر 3 سال یا 100,000 کیلومتر) که تعویض تسمه تایم بایستی صورت پذیرد، ذکر شده است.
عوامل دیگری همچون شرایط محیطی، سیستم تعلیق و شرایط رانندگی نیز می‌توانند در زمان تعویض تسمه تایم تاثیرگذار باشند. اگر موتور خودرو شما از تسمه تایم استفاده می‌کند، آگاهی از زمان تعویض منظم تسمه تایم به پیشگیری از مشکلات جدی در موتور کمک می‌کند.
برخی تسمه تایم ها به صورت متراکم و با پیشرفته ترین مواد تولیدی توسط سازنده ساخته می‌شوند و ممکن است طی 100,000 تا 150,000 کیلومتر یا حتی بیشتر نیازی به تعویض نداشته باشند. با این حال، تسمه تایم ها بایستی زودتر از زمان تعویض متعارف تعویض شوند.
به عنوان یک راهنمای کلی، برخی از سازندگان خودرو توصیه می‌کنند که تسمه تایم هر 60,000 تا 100,000 کیلومتر یا هر 3 تا 5 سال تعویض شود. پس حتما به محض خریدن هر خودرو، تنظیم برنامه ای مشخص برای تعوبض تسمه تایم خودرو را در صورت کار خود قرار دهید.
زمان موثر تعویض تسمه تایم می تواند بر اساس عوامل مختلفی تغییر کند :
1) نوع ماشین و موتور: توصیه‌ها برای تعویض تسمه تایم ممکن است بر اساس نوع ماشین و نوع موتور آن متغیر باشد. برخی ماشین‌ها از تسمه تایم فلزی به جای تسمه تایم معمولی استفاده می‌کنند که معمولاً نیاز به تعویض کمتری دارند. (تسمه تایم فلزی نوعی تسمه دندانه دار است که برای انتقال قدرت بین دو پولی و چرخ دنده به کار برده می شود که این نوع تسمه یکی از بهترین تسمه تایم ها بوده، زیرا صدای کمی ایجاد می کند و به دلیل داشتن دندانه ها از لغزش روی پولی و چرخ دنده جلوگیری می نماید.)
2) شرایط رانندگی: شرایط رانندگی می‌تواند بر زمان تعویض تسمه تایم تاثیر داشته باشند. برای مثال، در شرایط رانندگی سخت مانند دمای هوای بالا یا پایین، مسافت‌های طولانی یا رانندگی با خودرو در شهرهای پرترافیک، تعویض زودتر تسمه تایم توصیه می شود.
3) مواد ساخت تسمه تایم: تسمه‌های تایمینگ معمولا با مواد مختلفی ساخته می‌شوند از جمله نایلون، کتان، یا فلز. کیفیت مواد ساخت تسمه تایم می‌تواند بر کیفیت تسمه تایم تأثیر بسیار زیادی داشته باشد.
4) راهنمایی تولید کننده: تولید کننده خودرو ممکن است توصیه‌های مشخصی برای تعویض تسمه تایم در دفترچه راهنمای خودرو ارائه دهد. بهتر است به کتاب راهنمای تولید کننده مراجعه کرده و توصیه‌های آنها را رعایت کنید.
5) تشخیص علائم ایستای تسمه تایم: در صورتی که نشانه‌های آسیب به تسمه تایم را مشاهده کردید، ممکن است نیاز به تعویض زودتر آن باشد. این نشانه‌ها می‌تواند شامل صداهای غیرعادی، لرزش‌های موتور، افت توان یا نمایان شدن ترک خوردگی‌ها بر روی تسمه تایم باشد.
تسمه تایم یا تایمینگ بلت در انواع مختلفی بسته به نوع موتور و ماشین عرضه می‌شود. این تسمه‌ها ممکن است در طراحی، ابعاد و مواد ساخت متفاوت باشند. در زیر، تعدادی از انواع مرسوم تسمه تایم را ذکر می‌کنیم :
1) تسمه تایم رایج (Timing Belt) : این نوع تسمه تایم برای موتورهای احتراق داخلی از جمله موتورهای بنزینی و دیزلی استفاده می‌شود. آنها معمولاً از نایلون یا کتان تقویت شده با کوره گردان ساخته می‌شوند.
2) تسمه تایم فلزی (Timing Chain) : برخی موتورهای احتراق داخلی از تسمه تایم فلزی به جای تسمه تایم معمولی استفاده می‌کنند. این تسمه‌ها از یک زنجیره فلزی تشکیل شده و معمولاً در موتورهای سنگین‌تر و مقاوم‌تر به کار می‌روند.
3) تسمه تایم کوتاه (Short-Runner Timing Belt) : این نوع تسمه تایم معمولاً برای موتورهای با سیستم‌های همگام‌سازی ساده‌تر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
4) تسمه تایم پولی وی (Poly-V Timing Belt) : تسمه تایم پولی وی یک نوع تسمه تایم است که در موتورهایی با بار سنگین و تجهیزاتی که نیاز به انتقال قدرت بیشتر دارند، مورد استفاده قرار می‌گیرد. این تسمه‌ها دارای چندین چانه (V-shaped) بر روی سطح خود هستند.
5) تسمه تایم موتور‌سیکلت (Motorcycle Timing Belt) : همانطور که از نام آن پیداست، این نوع تسمه تایم برای موتورسیکلت‌ها و موتورهای کوچک استفاده می‌شود. آنها معمولاً از مواد مقاوم در برابر رطوبت و خوردگی ساخته می‌شوند.
6) تسمه تایم صنعتی (Industrial Timing Belt) : این نوع تسمه تایم در ماشین‌آلات صنعتی و انتقال قدرت در برخی از صنایع به کار می‌رود. همچنین ممکن است برای انتقال نیروهای بزرگ و شرایط سخت به کار روند.
تسمه تایم (Timing Belt) و زنجیر تایم (Timing Chain) هر دو برای انتقال حرکت بین اجزای مختلف موتور و همگام‌سازی عملکرد آنها به کار می‌روند، اما دارای ویژگی‌ها و مزایای متفاوتی هستند. در زیر تفاوت‌های اصلی بین این دو نوع انتقال دهنده قدرت آورده شده است:
1. مواد ساخت
تسمه تایم: اغلب از مواد مانند نایلون یا کتان تقویت شده با کوره گردان (Fiberglass) ساخته می‌شود.
زنجیر تایم: اغلب از فلزهایی مانند فولاد آلیاژی یا فولاد کربنی ساخته می‌شود.
2. عمر مفید
تسمه تایم: عمر مفید تسمه تایم ممکن است کمتر از زنجیر تایم باشد و نیاز به تعویض منظم‌تر داشته باشد.
زنجیر تایم: زنجیر تایم به طور کلی عمر مفید بلندتری دارد و در برخی موارد نیاز به تعویض کمتری دارد.
3. سر و صدای تولید شده
تسمه تایم: تولید صدای کمتری نسبت به زنجیر دارد.
زنجیر تایم: ممکن است سر و صدای بیشتری تولید کند، به خصوص در موتورهای کوچک و سبک.
4. وزن
تسمه تایم: سبک‌تر از زنجیر تایم است.
زنجیر تایم: وزن بیشتری دارد.
5. تأثیر حرارت و رطوبت
تسمه تایم: به رطوبت حساس‌تر است و در معرض تأثیرات حرارتی بیشتری قرار دارد.
زنجیر تایم: مقاومت بیشتری در برابر تأثیرات حرارتی و رطوبت دارد.
6. قیمت
تسمه تایم: معمولاً هزینه تعویض و نگهداری آن کمتر است.
زنجیر تایم: ممکن است هزینه تعویض و نگهداری بیشتری داشته باشد.
7. تعویض و نگهداری
تسمه تایم: تعویض منظم ضروری است و در برخی از موارد نیاز به تعویض بلافاصله در صورت پاره شدن دارد.
زنجیر تایم: به تعویض کمتری نیاز دارد و در صورت پاره شدن، از امکانات ایمنی بیشتری برخوردار است.
انتخاب بین تسمه تایم و زنجیر تایم به عوامل مختلفی مانند نوع موتور، شرایط کارکرد، نیاز به دقت همگام‌سازی و ترجیحات تولید کننده و نیازهای کاربر نهایی بستگی دارد.
